I. Định nghĩa bệnh chàm :

Bệnh chàm (Eczema) là một bệnh thường gặp, không có một định nghĩa nào về phương điện lâm sàng, mô học hoặc nguyên sinh bệnh mà đầy đủ. Có thể coi chàm như một hiện tượng viêm thượng bì.

Về phương diện mô học, sang thương chính là một sự xốp của lớp Malpighi, hiện tượng phù trong tế bào và khoảng gian bào.

II. Các giai đoạn Lâm Sàng của chàm:

Sang thương là những dát hoặc mảng đổ giới hạn không rô, không đều, vụn nát, tiến triển qua các giai đoạn sau :

1) Giai đoạn hồng ban: 

Khởi sự với 2 triệu chứng: Ngứa và nổi hồng ban hơi phù nề. Trên nền hồng ban lấm tấm nhiều hạt nhỏ li ti mắt thường không nhìn thấy, sờ tay thấy nhám, các hạt này sẽ thành mụn nước ở giai đoạn sau.

Trong vài trường hợp, không có mụn nước, chỉ có hồng ban và phù. Sau đó lặn đi và tróc vảy như cám.

2) Giai đoạn mụn nước:

Trên nền hồng ban vài giờ hoặc vài ngày sau xuất hiện những mụn nước nông chứa nước trong. Mụn nước có thể tụ lại thành bóng nước.

3) Giai đoạn mụn nước và đóng mài:

Mụn nước có thể khô và đóng mài nhưng thường thường thì mụn nước vỡ ra tự nhiên hoặc do gãi làm rỉ ra nước vàng.

4) Giai đoạn thượng bì láng nhẵn:

Thượng bì tái tạo mỏng như vỏ hành, giai đoạn này ít có, nếu có thì chỉ thoáng qua.

5) Giai đoạn tróc vảy:

Thượng bì thường nứt ra và tróc vảy. Có khi trong giai đoạn này có nổi lại mụn nước và chảy nước vàng. Trong trường hợp bệnh chàm bán cấp da sẽ lành lại như thường và bệnh nhân không còn ngứa nữa.

6) Giai đoạn dày da trong trường hợp chậm:

Tiến triển lâu, da sẽ dày ngứa nhiêu. Bệnh nhân gãi, da càng dày thêm xám lại tạo nên những rãnh đan chéo nhau thành ô vuông. Đó là hiện tượng Lichen hóa, sang thương của bệnh chàm không khi nào có ở niêm mạc nhưng bán niêm mạc như môi, qui đầu, đều có thể có.

Xem thêm
Thuốc trị chàm sữa hiệu quả nhất

III. Sự tiến triển của Bệnh Chàm:

1) Thuận lợi: Hết 100% trong vài ngày hoặc vài tuần.

2) Không thuận lợi :

a) Tái phát: Có thể tái phát tại chỗ, phân tán nhiều nơi hoặc lan ra toàn thân đưa đến đỏ da toàn thân.

b) Nhiễm trùng: Nước vàng rịn ra trở nôn dục, thành mủ kèm nóng sốt và hạch viêm.

c) Viêm cầu thận

IV. Nguyên nhân của bệnh chàm :

Còn phức tạp, chàm xảy ra trên một cơ địa đặc biệt, có bệnh chàm phải có 2 điều kiện :

+ Cơ địa dị ứng cửa da.

+ Dị ứng nguyên.

1) Nguyên nhân do cơ địa :

– Chức năng của gan mật kém.

– Hỗn loạn tiêu hóa : như táo bón…

– Suy thận.

– Nội tiết: nhiều trường hợp bệnh chàm bị ảnh hưởng của thai kỳ hoặc vòng kinh.

– Chức năng thần kinh xáo trộn.

– Thiếu Acid béo không no, thiếu Vitamin B6, B12.

2) Dị ứng nguyên

– Bên ngoài : yếu tố hóa học, vật lý, vi trùng, ký sinh trùng và thảo mộc.

-.Bên trong: như thuốc men, thức ăn.

V. Các dạng lâm sàng của bệnh :

Có nhiều dạng. Có thể phân loại theo nhiều cách :

A.  Dạng tiến triển

1- Bệnh chàm cấp: Rịn nước nhiều.

2- Bệnh chàm bán cấp: Rịn nước ít.

3- Bệnh chàm mãn: Dạng lichen.

B. Dạng nguyên nhân

1) Bệnh chàm thụ dắc : Viêm da nhân tạo

Đặc điểm:

– Giới hạn rất rõ, phù hợp với vùng da đụng chạm với dị ứng nguyên.

– Có viêm phù rõ rệt :

– Mụn nước nhiều, có khi biến thành bóng nước.

– Tiến triển thoáng qua.

– Thường tái phát nếu tiếp xúc lại với dị ứng nguyên.

Có khi sang thương đi xa hơn chỗ tiếp xúc với dị ứng nguyên gọi là phản ứng xa.

Nguyên nhân do:

+ Thuốc bôi:

– Lưu huỳnh và chuyên hóa chất của lưu huỳnh.

– Mỡ thủy ngân.

– Thuốc: Novocain, Procain, thuốc mỡ minh hùng

– Sulfonamides dưới dạng bột, thuốc mỡ hoặc dung dịch.

– Streptomycine thường gặp ở nhân viên y tế.

+ Tác nhân nghề nghiệp do

– Bệnh chàm do ciment: Thợ hồ.

– Đường, vanille: Người làm bánh.

– Savon, bột tẩy: Người thợ giặt.

– Thuốc uốn tóc, dầu gội đầu: thợ uốn tóc.

– Giấy than: Thư ký đánh máy.

+ Mỹ phẩm: Là yếu tố quan trọng gây bệnh chàm ở phụ nữ. Thường vị trí ở mặt, không phải luôn luôn người dùng mỹ phẩm bị bệnh mà một người khác ở gần dị ứng với mỹ phẩm đó cũng có thể bị, ví dụ: người chồng.

+ Áo quần: Nhất là áo quần lót, gây bệnh chàm rất dễ biết nhờ vị trí và hình dáng của sang thương, thủ phạm có thể do :

– Thuốc nhuộm quần áo, nhất là màu đen và màu đỏ.

– Thuốc giặt, thuốc tẩy, eau de Javel, DDT.

+ Dụng cụ nội trợ có thể gây chàm: Savon, nước Javel…

+ Do côn trùng: thí dụ: chàm do con cái ghẻ, có vị trí thường gặp ở vú.

2) Bệnh chàm vi trùng: Do 2 cơ chế.

– Dị ứng và sự nhiễm trùng thêm.

– Do chính tác dụng của vi trùng lên da.

3) Chàm ký sinh trùng:

Do chấy rận hoặc cái ghẻ. Có 3 đặc điểm :

– Giới hạn rõ.

– Diễn tiến ly tâm.

– Trên giới hạn có mụn nước.

4) Chàm mỡ:

 Lâm sàng: Mảng đỏ, đóng mài rất dày, mềm như mỡ, bờ rõ, gỡ rất dễ, nhưng vài giờ sau đóng mài lại rất nhanh, Thường ở vùng có bã nhầy như trán, da đầu,mặt, nách, nếp dưới vú.

Thường gặp ở người to béo, ít vận động, ăn nhiêu.

Tiến triển có thể rịn nước và nhiễm trùng thêm.

5) Bệnh chàm thể tạng :

a) Chàm sữa:

Thường xuất hiện ở trẻ em khỏe mạnh lúc 3-4 tháng.

– Vị trí: Má, đối xứng, có thể lan từ từ đến vành tai, da đầu, cổ, tay chân – Sang thương khổng có ở mũi, mắt, miệng và cằm.

Chàm ở mặt và má: Sang thương đỏ, nứt, có chỗ đóng mày và vảy khô, có chỗ chảy nước. Những mụn nước điển hình của chàm rất ít khi thấy, ngứa ít.

Trẻ ăn ngủ như thường và khỏe mạnh. Thường biến mất trước 2 tuổi. Nếu đến 2 tuổi vẫn chưa hết, bệnh sẽ kéo dài hoặc tái phát lúc lớn thành bệnh chàm thể tạng.

Ở những trẻ bị chàm sữa nếu trong diễn tiến vẫn bình thường thì không nên cho nhập viện vì môi trường bệnh viện có thể gây nhiễm trùng thứ phát cho trẻ.

Nếu trường hợp bị chàm sữa thì hãy dùng thuốc bôi chàm sữa cho trẻ sơ sinh

Cũng không nên điều trị bằng kháng sinh liều cao.

– Diễn tiến :

– Trường hợp thuận lợi : Khỏi bệnh.

– Trường hợp bất thuận lợi: Tái đi tái lại nhiều lần, có khi đến lớn.

+ Nguyên nhân sinh bệnh:

– Hỗn loạn tiêu hóa: cần điều chỉnh thức ăn và cách cho bú.

– Giang mai bẩm sinh cũng có thể có.

– Thể trạng của gia đình: suyễn, mề đay.

b) Chàm thể tạng:

Có thể xuất hiện ở người lớn hoặc trỏ sơ sinh bị chàm sữa tái đi tái lại đến lớn. Thường bị tái phát nhiều lần, các cơn bộc phái thường không rõ nguyên nhân. Có thể do yếu tố bên ngoài như dị ứng, có thể do yếu tố bên trong như thai nghén, kinh kỳ.

Chàm thể tạng thường đi kèm với các thể địa gia đình như mề đay, suyễn, viêm mũi dị ứng. Sang thương thường ở nếp gấp và mặt duỗi của chi, đối xứng hai bên.

Sang thương đa dạng: trên một vùng da người ta thấy nhiều sang thương mụn nước, sẩn, mài, vết gãi, lichen hóa. Bệnh nhân ngứa rất nhiều, gãi liên tục làm móng tay mòn, lông rụng, da sướt.

Ngoài ra còn có thể thấy da vảy cá ở hai cẳng chân, cườm ở mắt, dày sừng nang lông.

+ Nguyên nhân sinh bệnh :

– Hỗn loạn tiêu hóa.

– Thể tạng dị ứng.

– Rối loạn chức năng gan.

– Nguyên nhân thân kinh.

– Thể trạng dị ứng gia đình: suyễn, mề đay, viêm mũi dị ứng.

– Rối loạn vận mạch.

– Hỗn loạn dinh dưỡng.

VI. Chẩn đoán bệnh học

Chẩn đoán (+) dễ :

–  Mảng hồng ban có mụn nước, giới hạn không rõ và ngứa.

– Hoặc mảng da dày, lichen hóa giới hạn không rõ.

Chẩn đoán nguyên nhân rất khó: rất khó tìm dị ứng nguyên.

Chẩn đoán phân biệt :

– Tổ đỉa: không có hồng ban, mụn nước sâu, khô, ở mặt bên của ngón.

– Herpès: Sang thương thường tập trung gần lỗ thiên nhiên, đau nhức nhiều.

– Zona: chùm mụn, bóng nước dọc theo dây thần kinh, ở nửa thân mình.

VII. Mô học của bệnh

Chủ yếu có hiện tượng xốp ở thượng bì, khởi phát ở trung bì các gai bì sung huyết, mao mạch giãn nở, phù, khi đó có sự di chuyển những dịch chất và bạch cầu vào lớp thượng bì gây nên phù nội và ngoại tế bào.

Những dịch chất tụ lại giữa khoảng liên bào của lớp tế bào gai sẽ lớn dân tạo nên mụn nước.

VIII. Các phương pháp điều trị

1)  Nguyên tắc điều trị

– Càn thăm dò phản ứng da nhất là giai đoạn cấp.

– Đợt cấp: cần nghỉ ngơi, ăn lỏng nhẹ, ăn lạt.

– Tránh chất kích thích: trà, cà phê, thuốc lá, rượu, ớt…

– Tránh gãi, chà, xát hoặc bôi thuốc nhiều loại vì thuốc có thể là dị ứng nguyên.

– Tìm dị ứng nguyên gây bệnh.

2)  Điều trị cục bộ

a). Điều trị triệu chứng

Giai đoạn cấp: Đắp thuốc tím hoặc nước rút từ quả bí, dưa gang, lá khế hoặc rau má. Nếu rịn nước nhiều: chấm Nitrat bạc 1% đến 5%.

Bán cấp: Dùng hồ nước; hoặc Oxyde de Zinc; Talc; Glycérine; Nước cất – Cùng số lượng

Mãn tính: Dùng mỡ Salicyléc 5% đến 10% để làm mềm, tróc da.

b) Điều trị nguyên nhân

Vi trùng:

– Giai đoạn cấp dùng Eosine 1-2% 

3) Trị liệu toàn thân

a) Triệu chứng

Giải dị ứng không đặc hiệu, thay đổi cơ địa.:

– Hyposulfène hoặc Phytol, Chophytol, Sorbitol, Sulfarlem.

– Sinh tố: C, AD, pp.

– Đông y kim ngân hoa, ké đầu ngựa, lá đơn.

– Chích Histaglobin.

An thần, chống ngứa

– Kháng Histamine tống hợp : Promethazine, Chlorpheniramine

–  An thần: Seduxen, Gardenal

–  Đông y: lá vông, cao lạc tiên…

b) Nguyên nhân

– Vi trùng: dùng kháng sinh trong trường hợp nặng.

– Nấm: Griseofulvin, Mycostatine, Nizoral.

– Giải dị ứng đặc biệt: .tiêm trong da dị ứng nguyên với lượng nhỏ tăng dần.

– Thiếu sinh tố: Tùy trường hợp sử dụng Vitamine F, B1, B6, B12, c.

IX. Kết luận về bệnh chàm

– Đây là một bệnh rất thông thường, nguyên nhân phức tạp, dẻ tái phát, khó điều trị và kết quả tháp.

– Điều trị sớm có kết quả tốt hơn và cần khám toàn diện để tìm kiếm nguyên nhân.

Xem thêm
Thuốc mỡ minh hùng là thuốc trị bệnh chàm hiệu quả nhất cho mọi lứa tuổi, mọi phái.
Bệnh Zona va cách điều trị
Bệnh tổ đỉa và các phương pháp điều trị